कर्णाली प्रदेश सरकारका मुख्यमन्त्री महेन्द्रबहादुर शाहीले यतिबेला असफल भएको, कामै गर्न नसकेको, संसदीय दलको नेतृत्व गतिलो ढंगमा गर्न नसकेको, विकास निर्माणमा कमजोर, भ्रष्टाचार बढेको जस्ता आरोपहरु सत्तापक्षीय संसदहरुबाटै खेपिरहेका छन् । कर्णाली प्रदेश सभाको ४० सदस्यीय प्रदेश सभामा ३३ सीट प्राप्त गरेको शक्तिशाली सरकार सत्तापक्षीय संसदकै नजरमा के निरीह बनेकै हो त ? के अब सरकार फेरबदल हुन्छ ? किन विकास गर्न सकिएन ? यो सरकारले कामै गर्न नसकेको आरोप तपाइकै पार्टीले लगाइरहेको बेला बिकल्प किन दिनु हुन्न ? जस्ता विभिन्न पछिल्ला शन्दर्भमा मुख्यमन्त्री शाहीसँग नयाँ नेपाल दैनिकका कार्यकारी सम्पादक शेरबहादुर थापाले कुराकानी गरेका छन्, प्रस्तुत छ उक्त कुराकानीको सम्पादित अंश । साभार गरेका छौ

सरकार फेरबदलको हल्ला बजार भरी चलेको छ,पटक पटक गरेर यस्ता चर्चाहरु किन भैरहन्छन ?

सरकार फेरबदल हुने, मन्त्री हेरफेर हुने भन्ने हल्ला कर्णालीका लागि नौलो होइन । सामाजिक सञ्जाल र विभिन्न मिडियाले उहिल्यै अविश्वासको प्रस्ताव आएको, सरकार ढल्दै भन्ने प्रचार पनि गरिरहेकै हुन । मलाई यो पनि त्यहि सिलसिलाको एक चरण नै होला जस्तो लाग्छ । सरकार फेरबदल हुने वा जारी रहने कुरा यहाँको प्रदेश सभाले मात्रै चाहेर हुने कुरा होइन । यहा छलफल गरेर हुने कुरा होइन ।

विगतमा पार्टी एकता नहुँदा नेकपा एमालेका २० जना सदस्यहरु निर्वाचित भएर आउनु भएको थियो । नेकपा माओवादीबाट हामी १३ जना आएको सबैलाई जानकारी नै छ तर पनि केन्द्रीय राजनीतिक निर्णयका आधारमा पूर्व माओवादीले सरकारको नेतृत्व गर्ने निर्णय गरेको थियो । सोही निर्णय बमोजिम म मुख्यमन्त्री भएको हुँ । यो कुरा छर्लंगै छ ।
सरकार फेरबदल हुने कुरा वा पूर्व एमालेको तर्फबाट मुख्यमन्त्री हुने भन्ने कुरामा म अहिले पनि विश्वस्त छैन । महेन्द्र बहादुर शाहीले सरकार चलाउन सकेन भने पनि पूर्व माओवादीकै अर्को व्यक्ति कर्णालीमा मुख्यमन्त्री होला । अहिले प्रचार गरिएजस्तो कुनै अर्को व्यक्ति होलान भन्ने छैन । सरकारको नेतृत्वको कुरा राजनीतिक सहमतिको कुरा हो । यदि सबै प्रदे्श सरकार हेरफेर गर्ने निष्कर्षमा केन्द्र पुग्यो भने कर्णालीमा पनि हेरफेर हुन सक्छ तर अहिलेको अवस्थामा सरकार हेरफेर बुने कुरा सम्भव पनि छैन ।

अन्य प्रदेशमा विकास बारे बहस प्राथमिकतामा परिरहेको हुन्छ तर कर्णालीमा सरकार फेरबदल कै कुरा किन उठिरहन्छ ?
कर्णालीको कल्चर हो यो । प्रचारमा आएका जे जति समस्या छन नयाँ होइनन् । पुरानै संस्कृति हो । चलन हो । दिनभरि छलफल गर्ने साँझ घर जाँदा माइन्यूट च्यातेर जाने प्रचलन उहिले गाविस र जिविसका बैठकमा हुन्थ्ये । त्यस्तो नगरेसम्म मजा नमान्नेहरु अहिले यस्तै गरौं कि भनेर लागिरहेको मैले महसुस गरेको छु ।

बाटो बनेन भनेर गाली गर्ने परम्परा बसेको मेरो अनुभव छ । के कारणले बाटो बनेन भन्ने चिन्ता हो भने बाटो बनाउन तिर लाग्नु प¥यो । जस्तो ढुंगा आएर हो की जमिन कमजोर भएर हो की भन्ने तीर अनुसन्धान गर्न आवश्यक छ । आवश्यक सामाग्री अभाव, कामदार नभएर हो की भनेर बुझ्ने र अपुगता कहाँ निर हो पुगाई दिने काम गर्नुपर्छ भन्ने चिन्ता हुनुपर्छ । बाटो नबनाउने नियत भएको व्यक्तिले के गर्छ भने सबैभन्दा बढी बाटोको चिन्ता भएजस्तो गरेर प्रचार प्रसार गर्ने, नाटक गर्ने तर असल नियत बाटो बन्न नदिने छ । बाटो बन्न नदिने असली नियत हो । यो सांस्कृतिक समस्या नै हो । काम भएन भनेर प्रचार गर्ने तर गर्न खोजेको कामलाई रोक्ने कर्णालीको प्रचलनले समस्या पारेको हो ।

जताततै समस्या नै समस्या देख्ने हो भने यो सरकारलाई असफल सरकार भनेर भन्दा के फरक पर्छ र ?
त्यो तपाईको नजरमा के गरे सफल तथा के गरे असफल भइन्छ भन्ने कुरा हो । देशमा अहिले सात वटा प्रदेश सरकार छन् । कुन सरकार सफल भएको छ ? सात प्रदेशमा सबैभन्दा सफल भएको प्रदेश को हो ? यति किलोमिटर बाटो खन्यो भनेर कसले भनेको छ ? खाली पैसा सक्यो भन्ने मात्रै सफलता हो र ? पैसा त जसले जसरी पनि खर्च गर्न सक्छन त । तर पणिाम के आयो ? के दियो ? कति सडक बन्यो ? भवन, सिंचाई कति भयो ? कति लगानी भयो ? सामाजिक क्षेत्रमा के परिवर्तन आयो ? त्यो हिसाब गर्नुपर्छ ।
कर्णालीका १७ लाख ७० हजार बढी जनताको दुर्घटना वीमा गर्न सफल भयौं नि । क्रिया खर्च जुटाउन नसक्ने कर्णालीका जनताले दुइ लाख पाउने कुरा सामान्य हो र ? छोरीहरुको स्थिति सुधार गर्न कार्यक्रम ल्यायौं । अहिले छोरीमाथि हुने हिंसा आर्थिक समस्याका कारण हो भन्दै त्यसलाई न्यून गर्न सकिन्छ कि भनेर लाग्यौं । छोरीले आर्थिक रुपमा कमजोर बनेको महसुस नगरुन भनेर छोरीको खाता खोलेका छौं । सक्षम, आँटीलो साहसिक छोरी बनाउन भनेर यो काम गरियो । अरु कुन सरकारले गरेको छ ? दुइ सय पचास भन्दा बढी छोरी बुहारीलाई आत्मनिर्भर बनाउन प्राविधिक शिक्षामा लगानी गरिदिएका छौं । के यी सामान्य काम हुन त ?

असामान्य काम गरेको तपाई नेतृत्वको सरकारलाई किन काम गर्न सकेन भनेर भन्दै हिडेका होलान भन्ने लाग्दैन तपाईलाई ?
मैले भनिहालें नि । जनताका अपेक्षा एकैपटक पुरा गर्न सकिदैन । ती अपेक्षा पुरा गर्न मुख्यमन्त्री महेन्द्रबहादुर शाहीले मात्रै पनि गर्न सक्दैन । त्यसकालागि सबैको उत्तिकै भूमिका आवश्यक छ । जस्तो , कर्णाली बनाउने इच्छा हो भने प्रदेशमा बजेट बढि ल्याउन सदनमा खोइ बोलेको ? बोल्नु प¥यो नि ? राष्ट्रिय गौरवका आयोजना कर्णालीमा ल्याउनुपर्छ भनेर बोलेको खोइ ? बोल्नु प¥यो नि ? ल्याउनुपरयो नि योजना हाल्नु पर्यो नि । अब त्यता पट्टी नजाने खाली सरकारले यो गरेन, उसो गरेन भनेर मात्र भन्नु भनेको पूर्वाग्रही मानसिकता हो जस्तो मलाई लाग्छ ।
हामीले काम गरेका छौं । धेरै सडकको टेण्डर आव्हान भइसकेको छ । विकास निर्माणले तीव्रता पाएका छन् । यहाँहरुले देख्नु भएकै त छ नी, अभावै अभावका बीचमा सरकारले संरचना निर्माण गरेको छ । गाउँ गाउँमा खानेपानी, विजुली वत्ति पु¥याउने प्रयास गरेको छ । विकास भन्ने कुरा एकै वर्षमा, दुइ वर्षमा देखिदैन । हामी विकाससँगै संघीय संरचनालाई शासन प्रणालीलाई मजबुत बनाउँदै हिडिरहेका छौं ।

यो सरकार नेकपाको हो की कुनै गुटको हो ? भोली जवाफ दिदा जनतालाई कस्तो जवाफ दिनुहुन्छ ?

यो सरकार नेकपाको नै हो । नेकपाको सरकार भएको हुनाले सरकार सञ्चालनका लागि नेकपाकै पार्टी सदस्यबाट प्रतिनिधिहरु पठाइएका छन् भने सरकार त नेकपाको हो नि । यहाँ कोही व्यक्ति सफल र असफल भयो भन्ने भन्दा पनि नेकपा सफल बनाउने हो । कसरी सफल बनाउन सकिन्छ भन्नेमा ध्यान केन्द्रित गर्न आवश्यक छ । योजनामा कसरी ध्यान दिने, कार्यान्वयनमा कसरी अघि बढने, व्यवस्थापनमा सहयोग कसरी गर्ने ? भन्ने कुरा सोचेर आवश्यक सुझाव सल्लाह पार्टीमार्फत, संसदीय दलमार्फत, व्यक्तिगत हिसाबले दिने हो ।

सरकार नेकपाको हो भने नेकपाकै सांसदहरु सरकारले काम गर्न सकेन भनेर बाहिर किन बोल्छन ?

हामी अहिले अत्यन्तै उदारवादी अवस्थामा छौं । कसैलाई कुनै कुरा बोल्न रोक लगाएको अवस्था छैन । तर तपाईले भनेजस्तै प्रदेश सभा सदस्यले खाली यो भएन, त्यो भएन भनेर अहिले बढि नै बाहिर बोल्ने काम भएको साँचो हो । यसले उहाँहरुको स्तरको बारेमा प्रश्न चिन्ह पनि उठेको छ । आत्मालोचना पनि उहाँहरुले गर्नु भएको छ । यो संसदीय प्रक्रिया नबुझेको हो की पद्धती नजानेको हो की, अलिकति कर्णालीमा फरक भयो भन्ने बुझाई बाहिर पर्न गएको छ । किन त्यस्तो गरेका हुन ? त्यो त आफ्नो दलभित्र गरेपनि हुने ? दलमा राखेर व्यापक छलफल, सिधै दलको नेतालाई सरकारको नेतृत्वलाई सिधैं भन्न सकिने कुरा हो । यसरी जाने पद्धती नै होइन । दलको विधानले यस्तो भन्दैन ।

यदि तपाइको दलको विधान छ भने त्यसरी बोल्ने सांसदलाई कारवाही किन गर्नुहुन्न ?

हामीले संविधानलाई, पार्टीको विधान, संसदीय दलको विधान, आवश्यक निर्देशिकालाई मान्न पर्छ । त्यसलाई आत्मसाथ गर्नपर्छ र अघि बढनुपर्छ । यसको कार्यान्वयनमा कमजोरी भएका छन् । यहि हिसाबमा अब सदन र सरकार चल्न सक्दैन । संसदीय समिति पनि चल्न सक्ैनन् । अनुशासन पालना गराउन कडाई हुन्छ । सदन, समिति र सरकारलाई व्यवस्थित, प्रभावकारी बनाउन जरुरी छ । यो आवश्यकता छ । यहि स्थितिमा सरकार, सदन, समितिपनि अगाडी बढन जरुरी छ । राम्रो पहलदमी लिने ढंगबाट हामीले अघि बढनुको विकल्प छैन ।
पार्टीको विधान विपरित गएको पाइएको खण्डमा कारवाहीको दायरामा ल्याउँछु । विधी र विधान विपरित काम गरे कारवाही हुन्छ । अनुशासनमा ल्याउनैपर्छ । अराजकता सिर्जना हुन दिनै हुन्न । उनीहरुलाई अनुशासनमा ल्याउन म लाग्छु । सरकार, संसद, दल व्यवस्थापन गर्न नयाँ ढंगबाट जान जरुरी छ । प्रदेश सरकार लोकतान्त्रिक भएका कारण जे पायो त्यहि बोल्ने काम भएको साँचो हो । त्यस मानेमा हामी उदार भएकै हौं । नयाँ व्यवस्था हो । संरचना व्यवस्थित बनेका छैनन्, कर्मचारी व्यवस्थापन भएको छैन । केहि एकाध जना संघमा भएका सांसदहरु प्रदेश सभामा छन् । अरु नयाँ छन् । सिक्दैछन्, सिक्दै जाँदा सुधार र व्यवस्थापन हुँँदै जाला भन्ने सदासयता र विश्वास हो । अब दुइ वर्ष वितिसक्यो । दुइ वर्ष पछि पनि एक पछि अर्को संसद व्यवस्थित हुने, सम्मानित हुने, संसदको गरिमा नराख्ने, झन समस्या थपिदै जाने हो भने अब दलको नेताले हस्तक्षेप नै गर्छ । त्यसको विकल्प पनि छैन ।

युद्धमा सफल कमाण्डर सरकार सञ्चालनमा असफल भइरहेको भन्ने लागेको छ छैन ?
अहँ लाग्दैन । सफलता के मा भन्ने ? पार्टीको एउटा विशेषता के छ भने सानो आफ्नो गुट बनाउन सकेको खण्डमा त्यसमा सफलता देख्ने चलन छ । सक्षमता भनेको गुट बनाउने भन्ने छ त्यो होइन, त्यो एकदम गलत छ । सरकारको नेतृत्व मैले गर्नुको नाताले मैले जनताले अपेक्षा अनुसारको काम गर्न नसके हौंला । भोली ती कारणहरु हामी जनतामा स्पष्ट पारौंला । जनतालाई भनौंला ।
जनताका चाहना, आवश्यकता धेरै छ । ती सबै आवश्यकता एकैपटक परिपुर्ति होउन भन्ने जनता चाहन्छन् । जनताको चाहना छिटो विकास होस भन्ने हो तर हाम्रो आत्मगत पक्षको विकास होस । मान्छेको क्षमता र आत्मगत पक्षबीच द्धन्द्ध हुनु स्वभाविकै हो । हामीले यसबीचमा केहि नगरेको भन्ने होइन । नीति तथा कार्यक्रम, बजेट सबै हेर्ने हो भने सबै खत्तमै खत्तम भन्ने छैन कहिँ एकाध गल्ती वा त्रुटि हुन सक्छन् । त्यसलाई सच्याउनु पर्छ भन्यौं पाठ सिक्दै जान्छौं भन्यौं । त्यो सिकाई हो । नदोहोर्याएर अघि बढिरहेका छौं ।

किन असफल भनिरहेका होलान ? गुट नबनाएकै कारण होला त ?
अहिले मलाई के लाग्छ भने मेरो ठाउँमा अरु कोही भइदिएको भए गुट जन्माउँथे होला । तर अहिलेको मुख्यमन्त्री दलका नेताले गुट बनाउँदैन । दलको बैठकमा मैले भनें, छन सबै मेरा छन् आफ्नै लाग्छन् तर छैनन मेरा कोही छैनन जस्तो लाग्छ । सबैले विरोध गर्दै जाँदा, आलोचना गर्दै जाँदा त्यस्तो लाग्छ । धेरै मान्छेले आफनो वरिपरि वकिलहरु राखेका हुन्छन् । आफ्ना बारेमा वकालत गर्ने, लेख्ने, धेरै जना हाम्रा पार्टीका नेताहरुले वकिल राख्छन् । उनीहरुका बारेमा वकालत गरिदिनुपर्ने तरमैले जीवनमा वकिले राखेंन । सबैलाई समान ढंगले व्यवहार गर्दै आइरहेको छु ।
अहिले म बाट सन्तुष्ट छन त सबै सन्तुष्ट नै छन् । छैनन भने कोही पनि सन्तुष्ट छैनन । तपाई बुझ्नुस । मैले सबैलाई गर्ने समान व्यवहार हो । काम कारवाही निर्णय संस्थागत गर्ने हो । त्यसैले मेरा नीजि वकिल त कोही पनि हुँदैनन् । सबैलाई दिने समान स्थान हो । यो मेरो व्यक्तिगत व्यवहार हो । हिजो माओवादी पार्टीमा हुँदा पनि त्यहि गरें । मैले गुट बनाइन, सबैलाई मिलाएर लैजाने प्रयास गरें । अहिले पनि पार्टी एकता भइसकेपछि मैले हिजोको जस्तो त्यहि गरेको छु । मैले यहाँको नेतृत्व लिइसकेपछि एक जना मान्छे नबनाउनु मेरो सफलता हो । एक जना पनि मैले गुटमा ल्याईन, गुट बनाइन । नेपालको राजनीतिमा मलाई मन नपर्ने भनेकै यो गुटगत चरित्र हो ।

केहि साथीहरुको म प्रति धेरै आशा र अपेक्षा छन् । ती आशा र अपेक्षा पुरा गर्न नसकेको खण्डमा कि आँशु झार्छन की विरोध गर्छन । धेरै विकेन्द्रीत हुने, कसैलाई भित्तामा पु¥याउने, कसैलाई काखा र पाखामा राखेर काम गर्न म चाहँदैन । सबैलाई समेटेर लैजान्छु ।

गुट नबनाएसम्म समाप्त पारिदिन्छन ? तपाइ कसरी बच्नुहुन्छ ?
जसले गुट बनाउँछ नी त्यो एक गुटमा हुन्छ । गुटमा नभएको व्यक्ति सबैको प्यारो हुन्छ । सबैको बलै हुन्छ । मुख्य कुरा काम के गरियो भन्ने हुन्छ । यदि तपाई निःस्वार्थ हुनुहुन्छ भने गुमाउनुको कुनै पीडा हुँदैन । गुमाृउने कुरामा सहज हुुनुहुन्छ । पार्टीलाई एक ठाउँमा ल्याउन मुख्यमन्त्री पद नै जान्छ भनेपनि मेरो गुनासो केहि हुँदैन । मुख्यमन्त्री हुनका लागि एक बलियो गुट बनाएर जानुपर्छ भन्ने मैले मान्यता राख्दिन । बेइमान व्यक्तिको राजनीति एक पटकका लागि हुन्छ भने इमान्दार व्यक्तिको राजनीति सधैं सफल हुन्छ । तत्काल केहि गुमाउँदा केहि हुँदैन । भोली उसले ठूलो अवसर पाउन सक्छ ।

गुट बनाउँदै जाने हो भने नेकपा किन बनाउँने ? हामीलाई विभाजित मानसिकतामा बसेको जनशक्तिलाई एक ठाउँमा ल्याउन सक्ने त्यस्तो प्रकारको व्यक्तिको खाँचो छ । त्यस्ता नेताको आवश्यकता छ । सबैलाई कन्भिन्स गरेर, चित्त बुझाउनेलाई नमान्ने भन्ने कुरा हुँदैन । खुला र स्पष्ट हुने, छलछाम र षडयन्त्र नगरेको खण्डमा नेकपालाई एकात्मक बनाउन सकिन्छ । निस्वार्थीको खाँचो, गुमाएर पार्टी बनाउनेहरुको खाँचो छ ।
पद गुमाउन नचाहने, प्राप्त गर्न मात्रै चाहने, बरु धम्काएर हुन्छ की घुर्की मात्रै दिएर हुन्छ की साना गुट नै बनाएर भएपनि पद पाउन मरिहत्ते गर्ने काम इमान्दार होइन । त्यस्ताका पछि केहिले वकालत त गर्लान तर उ सँग कहिल्यै राजनीतिक जीवन हुँदैन ।

यो दुइ वर्ष के गर्नुभयो ? सरकारका उपलब्धी के हुन् ?
हामीले आधार तयार गरेका छों । सबैभन्दा पहिले संरचना तयार गरेका छौं । आवश्यक कर्मचारीको व्यवस्थापन गरेका छौं । कर्मचारीको दरवन्दी कायम गरेका छौं । धेरै योजनाहरु, कर्णाली बदल्ने मेघा योजनाहरु सुर्खेत हिल्सा फास्ट ट्रयाक, विमानस्थल, रिंगरोड, चौविसै निर्वाचन क्षेत्रमा आवश्यक पुलहरुको डिपीआर खानेपानी, सिंचाई, अन्य भवनहरुको डिपीआर बनाइसकेका छौं । टेण्डर भइसकेका छन् । कोही आठ महिनामा, चौबीस महिनामा, कोही दुइ वर्षमा पुरा हुनेछन् । कानून निर्माण गरेका छौं । यो पनि आधार नै हो । पाँच वर्षपछि मात्रै काम देखिन्छ । सुन्तलाको बोट हुर्किन पनि पाँच वर्ष लाग्ला नि त्यो प्रक्रिया हुन्छ नि त । सरकारको आयु कम छ छिटो सुन्तला फल्नुपर्छ भनेर त सुन्तला फल्दैन नि त ।
हाइड्रोपावर बनायौं भने कम्तिमा पाँच वर्ष लाग्ला । अर्को कुरा सरकारले अहिले प्रयोगमा ल्याइरहेको सार्वजनिक खरिद ऐनलाई परिवर्तन गर्न आवश्यक छ ।

अपेक्षीत विकास गर्न के ले रोकेको छ कर्णालीमा ?

कर्णालकिो विकास गर्न सबैभन्दा पहिलो कुरा भुगोलले रोकेको छ । हाम्रो भुगोल जटिल छ । हिउँ पर्ने भएका कारण बाहै्र महिना काम गराउने वातावरण छैन । सार्वजनिक खरिद नियमावली पनि पुरानै ढर्राको छ । अहिले जमाना इविडिंगमा गइसकेपनि पुरानै पत्र पठाउने जस्तै दुइ महिना ठेक्का सदर गर्ने लाग्छ यसलाई सुधार गर्न आवश्यक छ । निर्माण व्यवसायीको सम्पति, साधन कति छन्, त्यो हेर्ने अति त्यसको आधारमा काम गर्न दिनुपर्छ । त्यो पनि एक कम्पनीलाई एक काम मात्रै गर्न दिने व्यवस्था गर्नुपर्छ । एक जनाले एक सय भन्दा बढी योजना होल्ड गरेको पाइएको छ । हरेक योजजनबाट पेस्की लिने र काम नगर्ने प्रविृत्ति मौलाएको छ । उसले म्याद थप मात्रै गराउने गरेका छन् । आठ वर्ष दश वर्ष यस्तो अवस्था छ । अनुगमनको व्यवस्थामा कडाई गर्न आवश्यक छ । परिवर्तन कागजमा भन्दा दिमागमा सोचमा आउनुपर्छ । व्यक्ति नबदिलने, शासन बदलिने प्रथा कायम भएका कारण यस्तो भएको हो । मानसिकतामा परिवर्तन आउन सकिरहेको छैन ।