वैज्ञानिकहरू भन्छन्, ‘कोरोना भाइरसविरुद्ध भ्याक्सिन निर्माण भए पनि जनजीवन सामान्य अवस्थामा फर्कन समय लाग्नेछ’

कोरोना भाइरस (कोभिड १९) महामारीले आक्रान्त बनेको विश्व मानव जीवन यतिखेर भ्याक्सिनको व्यग्र प्रतीक्षामा छ । उनीहरूको अपेक्षा छ कि भ्याक्सिन आएपछि अवस्था सामान्य बन्नेछ । मानव जीवन फेरि पहिलेकै जस्तो सामान्य अवस्थामा फर्कनेछ । के भ्याक्सिन आएपछि हामी सबैले अपेक्षा गरेको जस्तै मानव जीवन कोरोना भाइरस सुरु हुनुपहिलेको जस्तै सामान्य बन्ला त ? धेरै वैज्ञानिकहरूले भने अवस्था पहिलेको जस्तै सामान्य बन्न समय लाग्ने जनाएका छन् । उनीहरूले भ्याक्सिन आएपछि पनि हामीलाई ‘मास्क’विना हिँडडुल गर्न अझै लामै समय कुर्नुपर्नेछ । उनीहरूको चेतावनी छ कि मानव समुदायले यस्ता संक्रामक रोगविरुद्ध फेरि हेलचेक्र््याइँ गर्नुहुँदैन ।

भ्याक्सिन सबैलाई उपलब्ध हुन सक्दैन
भ्याक्सिनलाई आधुनिक विश्वमा चिकित्सकीय क्षेत्रको अहिलेसम्मकै सबैभन्दा ठूलोमध्येको उपलब्धि मानिन्छ । विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)का अनुसार भ्याक्सिनले प्रत्येक वर्ष अन्दाजी २० देखि ३० लाख मृत्युलाई रोक्ने गरेको छ । त्यस क्रममा भ्याक्सिनले २० भन्दा बढी जीवन नै लिने घातक रोगलाई फैलनबाट रोकेको छ । एक पुस्ताअघिसम्म सामान्य बनेको बालबालिकालाई लाग्ने रोग अहिले लोप नै भइसकेका छन् । लाखौँ हजार मान्छेको ज्यान लिएको ती रोगलाई भ्याक्सिनले नै पूर्णतया निर्मूल पारेको हो । तर, त्यो सफलता प्राप्त गर्न वर्षाैंको मिहिनेत लागेको थियो । यो परिप्रेक्ष्यमा हामी निकै छोटो समयमा कोरोना भाइरसजस्तो विश्वभर फैलिएको महामारीविरुद्ध त्यस्तै प्रभावकारी भ्याक्सिनको अपेक्षा गरिरहेका छौँ ।

अहिले पनि धेरै देशले कोरोनाविरुद्धको भ्याक्सिन निर्माणको प्रयास गरिरहेका छन् । त्यसमध्ये कतिपय ठाउँमा आपत्कालीन प्रयोगका लागि अनुमति प्राप्त गरेका र अन्तिम चरणमा पुगेका भ्याक्सिनको प्रभावकारिता ९० देखि ९५ प्रतिशतसम्म देखिएको छ । यसको अर्थ हो, भ्याक्सिन लगाएका दशमध्ये झन्डै नौजनामा कोभिड–१९ विकास हुनेछैन । यो समाचारले धेरैलाई उत्साहित तुल्याएको छ । धेरैले सोचेका छन् कि अब हामीले चाँडै नै शारीरिक दूरीको नियम मान्नुपर्ने छैन र मास्क पनि प्रयोग गर्नुपर्ने छैन ।

यद्यपि, धेरै वैज्ञानिक र स्वास्थ्यविज्ञहरूले सबैले अपेक्षा गरेजस्तो अवस्था आउन अझै समय लाग्ने जनाएका छन् । त्यसको पछाडि केही महत्वपूर्ण कारण छन् । पहिलो चरणमा स्वास्थ्यकर्मी र भाइरसविरुद्ध अग्रपंक्तिमा खटिनेहरूलाई प्राथमिकतामा राखिएको छ । यसले उनीहरूलाई बचाउनेछ । यो महत्वपूर्ण उपलब्धि नै हुनेछ । तर, भ्याक्सिन सर्वसाधारणको पहुँचमा पुग्न लामै समय लाग्नेछ । यसले गर्दा भाइरस संक्रमण रोकिनेछैन । त्यसवेलासम्म अरू व्यक्तिको ज्यान जान सक्नेछ । सीमित संख्याको उत्पादन, ढुवानीमा देखिएको जटिलतालगायत कारणले पनि यो अवस्था पुरानै अवस्थामा फर्कन समय लाग्ने देखाएको छ ।

केही मान्छेमा भ्याक्सिन प्रयोग हुनेछैन
भ्याक्सिन कहिल्यै शतप्रतिशत प्रभावकारी हुँदैन । ‘मिजल्स भ्याक्सिन’ अहिलेसम्म पत्ता लागेकोमध्ये सबैभन्दा प्रभावकारी भ्याक्सिन हो, जसले ९५ देखि ९८ प्रतिशतसम्म मान्छेलाई बचाउन सक्छ । भर्खरै सार्वजनिक गरिएका फाइजर/बायोनटेक र मोर्डना कोभिड–१९ भ्याक्सिनको पनि अहिले ९० प्रतिशतभन्दा माथिको प्रभावकारिता देखिएको छ ।

यद्यपि, ठूलो संख्यामा यसको प्रयोग गरिँदा यसको प्रभावकारिताको स्तर घट्ला वा उत्तिकै रहला भन्ने हेर्न बाँकी छ । अहिलेकै अवस्थामा पनि भ्याक्सिन लगाउनेमध्ये प्रत्येक दशमा एकजना असुरक्षित हुनेछन् । अर्थात्, प्रत्येक दशमध्ये एकजनालाई यो भ्याक्सिनले बचाउन सक्नेछैन । ठूलो संख्यामा प्रयोग नगरिँदासम्म र त्यसको नतिजा प्राप्त नहुँदासम्म यसको प्रभावकारिताको पूर्ण रूपको मूल्यांकन गर्न मुस्किल छ ।

यसको एउटा फरक पाटो पनि छ । अहिले प्रयोगका लागि केही देशमा आपत्कालीन अनुमति प्राप्त गरेका र धेरै चर्चामा रहेका भ्याक्सिनले सबै शरीरमा आफ्नो प्रभाव देखाएको छ । सामान्यतः कतिपय वृद्धवृद्धाको शरीरले भाइरसको प्रभावलाई सहयोग गर्न सक्दैन । अर्थात्, कतिपय वृद्धवृद्धाको शरीरमा भ्याक्सिनको प्रभाव धेरै हदसम्म नदेखिन सक्छ । त्यसका साथै क्यान्सर रोगको उपचार गराइरहेका मानिसहरूमा पनि कोरोना भाइरसविरुद्धको भ्याक्सिन लगाउन सम्भव नहुन सक्छ । यो वर्गका मानिसहरू भ्याक्सिन सर्वसाधारणको पहुँचमा पुग्दासमेत सबै मानिस सुरक्षित हुनेछैनन् । त्यसका बाबजुद धेरै मानिसलाई भने भ्याक्सिनले बचाउनेछ ।

६५ देखि ७० प्रतिशतमा ‘हर्ड इम्युनिटी’ देखिएपछि विश्व कोरोनामुक्त

वैज्ञानिकहरूले के कुरामा जोड दिइरहेका छन् भने जबसम्म सबै जनसंख्यालाई पुग्ने भ्याक्सिन उत्पादन हुँदैन र उनीहरूका लागि प्रयोग गरिँदैन, शारीरिक दूरीको नियम अन्त्य हुनेछैन । ‘यदि तपाईंले जोखिममा रहेका व्यक्तिहरूलाई मात्रै बचाउनुभयो भने पनि ठूलो सफलता हुनेछ । यसले अस्पतालमाथि अहिले देखिएको भार पनि कम गर्नेछ । तर, यसले भाइरस संक्रमण रोक्नेछैन,’ एकजना बेलायती प्राध्यापक डेभिड सालिस्बेरी भन्छन्, ‘भ्याक्सिन नलगाएका व्यक्तिहरूबीचमा संक्रमण फैलिरहेकै हुनेछ । यो पनि गम्भीर अवस्था हुनेछ ।’

यही अवस्थालाई रोक्न हामीले सबै क्षेत्र र सबै उमेरसमूहका व्यक्तिहरूमा यो भ्याक्सिन लगाएकै हुनुपर्नेछ । अहिलेको विश्व एकदमै जोडिएको छ । व्यापार व्यवसाय र अरू धेरै कारणले धेरै यात्रा भई नै रहेको छ । यसले नै भाइरस संक्रमण थप तीव्र रूपमा फैलाउनेछ । ‘यो विश्वव्यापी महामारी हो । त्यसैले पनि यसलाई रोक्न विश्वभरि नै भ्याक्सिन प्रयोग गरिएको हुनुपर्दछ,’ उनी भन्छन् ।

अमेरिका र बेलायतलगायत केही देशले सबैलाई भ्याक्सिन लगाउन सुरु गर्ने योजना तय गरेका छन् । बेलायतको राष्ट्रिय स्वास्थ्य सेवाका प्रमुखले आगामी अप्रिलसम्म जोखिममा रहेका सबैलाई भ्याक्सिन लगाइने जनाएका छन् । यसपछि चाँडै नै १६ वर्षभन्दा माथिका सबैलाई भ्याक्सिन लगाउने कार्यक्रम रहेको उनले जनाएका छन् ।

– एजेन्सीको सहयोगमा  नयाँ पत्रिका दैनिकबाट ………….